vikipedi:dış bağlantılar ne demek?
Vikipedi genel bir web dizini değildir; hiçbir sayfa salt dış
bağlantılarla doldurulmamalıdır. İç bağlantı kullanmak her zaman dış
bağlantılara tercih edilmelidir. Bununla birlikte, çok olmamak kaydıyla
birkaç uygun dış bağlantı kullanmak okuyucular açısından faydalı
olabilir.
Bağlantılamak nedir? Neler bağlantılandırılmalıdır?
Vikipedi'ye, diğer internet sitelerinin bağlantılarını koymak mümkündür.
Bu tarz bağlantılar, dış bağlantı olarak nitelendirilir. Pek çok madde,
dış bağlantıların yer aldığı küçük bir bölüme sahiptir. Dış bağlantı
eklerken dikkat edilmesi gereken birkaç nokta vardır:
- Bağlantı çalışır halde mi?
- Bağlantı uygun ve işe yarar mı?
- Bağlantı düzgün girilmiş mi?
- Bağlantı kalıcı mı? (Örneğin, sürekli değişen ve bağlantı verildiği
sırada anasayfasında sadece belli bir resim ya da makale bulunan bir
siteye bağlantı koymak pek de işe yarar bir yöntem olmayabilir. Bu
yüzden, kalıcı olmayan sayfalara bağlantı koyarken dikkatli olunuz.)
Kullanılabilir bağlantılar
- Makalenin oluşturulmasında kaynak olarak kullanılan bağlantılar “Dış
bağlantılar” bölümüne değil, “Kaynaklar” bölümüne konmalıdır. Bu
konuda
ve
başlıklarına bakınız. Hem web halinde hem de baskı halinde
kullanılabilen kaynaklar, her iki türde de bağlantılandırılmalıdır.
- Bir organizasyon, kişi, web sayfası ya da diğer kişisel oluşumlarla
ilgili maddelerde doğrudan bunların kendi resmî sitelerine
bağlantılar verilmelidir. Eğer “Kullanılmaması Gereken Bağlantılar”
kapsamında değilse, bir kitapla, bir müzik eseriyle ya da buna
benzer konularla ilgili maddelerde, bunların bir kopyasını içeren
bir dış bağlantıya yer verilebilir.
- Pek çok açıdan incelenebilecek maddelerde, maddenin her yönüne uygun
olan sitelere, detaylı açıklamasıyla birlikte bağlantılar konabilir.
Maddeyle ilgili bir bakış açısı için konan bağlantının sayısı,
diğerleri için verilen bağlantıların sayısını geçmemelidir. Bu
bağlantılara, okuyucuyu o bakış açısıyla ilgili bilgilendirecek
şekilde açıklamalar ve yorumlar konmalıdır. Eğer bir bakış açısı
diğerlerine göre madde hakkında daha fazla bilgi veriyorsa, o
öncelikli olarak sunulmalıdır. (Daha fazla bilgi için
ve
sayfalarına bakınız)
- Tarafsız ve kesin bilgiler içeren bağlantılar kullanılmaya uygundur.
Ama tercihen bu sitedeki bilgiler doğrudan madde içinde kullanılmalı
ve bağlantı, referans olarak gösterilmelidir. Fakat kimi durumlarda
bu, telif hakkı yasası yüzünden veya bağlantıdaki bilgiler Vikipedi
maddesi için fazla detaylı olduğu için mümkün olmayabilir.
- Bir maddeye eklenmesi pek mümkün olmayan ancak maddeyle ilgili
çeşitli içeriğe sahip olan bağlantılar da dış bağlantı olarak
kullanılmaya uygundur. Örneğin, profesyonel atletizm istatistikleri,
röportajlar, online ders kitapları…
Duruma göre kullanılan bağlantılar
- Albümler, filmler, kitaplar ve diğer sanat eserleri, bunların
röportajlarıyla ilgili bağlantılar.
- Bir maddeye katkıda bulunanlar uygun saydığı takdirde, konuyla
ilgili açık bağlantıların bir listesini taşıyan bir web dizinine
verilen bağlantılar.
- Fanlisting sitelerine verilen bağlantılar. Fanlisting siteleri
genellikle bilgilendirici değildir ve kullanımından kaçınılmalıdır.
Ancak pek çok fan sitesine sahip olan konular için açılan
maddelerde, önemli bir fan sayfasına bağlantı verilebilir.
- Çok büyük sayfalar istisnai durumlarda bağlantılandırılmalıdır.
Dünya genelinde pek çok insan Vikipedi’yi yavaş bağlantılarla takip
etmektedir ve bu tarz sayfalar bu okurlar için sorun yaratabilir. Bu
sayfaların bağlantılarıyla birlikte bu bilgi not düşülmelidir.
- Bağlantısını koyduğunuz sayfanın telif hakkı yasasını çiğnemediğini
bildiğiniz sürece, telif hakkıyla korunan bir eser için bağlantı
koymak genellikle sorun yaratmaz. Ancak bilerek ve isteyerek
insanları telif hakkını çiğneyen bir sayfaya yönlendirmek, telif
hakkının ihlali olarak kabul edilir.
Kullanılmaması gereken bağlantılar
Belirtilen istisnai durumlar dışında, aşağıdakiler, bağlantılanabilir
sayfalarla çakışmamaktadır. Örneğin, bir maddede konu edilen şey, resmi
siteye sahipse, sitedeki bilgiler tamamen doğru olmayan bilgiler içerse
de bu siteye bağlantı verilmelidir.
- Maddede belirtilen bilgiler dışında önemli bir kaynak teşkil etmeyen
sitelere bağlantı verilmemelidir.
- Kesin veya doğruluğu kanıtlanmamış bilgiler içeren sitelere bağlantı
verilmemelidir (Bu konuda daha fazla bilgi edinmek için
sayfasına
bakınız).
- Yukarıdaki kılavuz kullanılabilirliğine izin verse de size ait olan
ya da sizin düzenlediğiniz sitelere bağlantı vermeyiniz. Bu
tarafsızlık ve bakış açısı konuları bağlamında önemlidir.
Tarafsızlık Vikipedi’deki önemli ve hassas tartışmalardan biridir.
Eğer sitenin içeriği konuyla ilgili ve önemliyse, bunu tartışma
sayfalarında belirtiniz ve diğer tarafsız Vikipedi editörlerinin bu
bağlantının eklenmesi konusunda karar vermesine izin veriniz.
- Bir sitenin promosyonunu yapmak, bir ürün ya da servis pazarlamak
için kullanılan, çok sayıda ve rahatsız edici reklam içeren,
maddeyle ilgili içeriğin görüntülenmesi için ücret talep eden
sitelere bağlantı vermeyiniz. Bu konuda
http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Spam#External_link_spamming
başlığını okuyunuz.
- Sadece belli bir kullanıcı kitlesinin erişimine açık olan sitelere
bağlantı vermeyiniz. (Örneğin sadece belli bir tarayıcı ile açılan
sitelere.)
- Şayet madde bu dosyalarla ilgili değilse, erişimi için özel
programlara (Java, Flash gibi) ihtiyaç duyulan dosyalara doğrudan
bağlantılar vermeyiniz. (Aşağıda konusuna
bakınız.)
- Yabancı dilde sitelere, eğer harita, diyagram ya da tablo gibi
görsel içerikte değilse bağlantı vermeyiniz. (Bu konuda daha detaylı
bilgi için, )
- Kitap satışı yapan sitelere bağlantı vermeyiniz. Bunun yerine “ISBN”
bağlantı formatını kullanınız; böylece kullanıcılar ücretli/ücretsiz
pek çok kitap arasında arama yapma şansına sahip olacaktır.
- Bloglara, arkadaşlık sitelerine (Yonja, MySpace, Alternatip gibi)
veya forumlara bağlantı vermeyiniz. Ancak bu da istisnai durumlar
doğurabilir. Örneğin, madde bu sitelerle ilgili veya bağlantılıdır
ya da söz konusu site oldukça yüksek standarttadır. Bu durumlarda bu
sitelere bağlantı verilebilir.
Üyelik isteyen siteler
Pek çok işe yarar site belli kullanıcıların kullanımına açıktır;
ücretli/ücretsiz üyelik istemektedir. Pek çok online gazete, içeriğinin
belli bir kısmına ya da tamamına erişim için üyelik isterken, bir kısmı
da abonelik talep etmektedir. Online dergiler de çoğu zaman sitelerine
ya da üst düzey içeriklerine erişim için abonelik isterler. Eğer eski
gazete ya da magazinler arşivlenmişse, bunlara ulaşım için de ücret
talep edilir.
Üyelik ya da abonelik isteyen siteler, sadece aşağıdaki durumlar geçerli
olduğunda bağlantı olarak verilmelidir:
- Kaynak olarak kullanılıyorsa,
- Maddenin konusu doğrudan bu site ise,
- Tüm diğer kaynak sitelerden daha önemli ve daha işe yararsa.
Zengin içerik
Yukarıda da belirtildiği üzere, Vikipedi genelinde, doğrudan dosyalara
yapılan bağlantılar için büyük bir itiraz vardır. Dosyalar yerine bu
dosyaların yer aldığı HTML, PHP, ASP gibi sayfalara link vermek daha
uygundur. Bununla birlikte, bu zengin içerikli dosyalara link
verilecekse, dosya formatının belirtilmesi gerekir.
Ölü dış bağlantılar için ne yapılabilir?
Ölü URL’lere yapılan bağlantılar Vikipedi maddelerine katkıda
bulunmamaktadır. Bu ölü bağlantılar ya silinmeli ya da bulunabilecek
arşivlenmiş halleriyle yenilenmelidir. Fakat bu bağlantılar kaynak
olarak kullanıldığında durumun değişebileceğini unutmayınız. Bu konuda
sayfasına başvurunuz.
Kimi dış bağlantıların, vandallar tarafından ölü bağlantı haline
getirilmiş olabileceğini de dikkate alınız. Bu yüzden maddenin eski
versiyonlarındaki bağlantıların çalışıp çalışmadığını kontrol etmeniz
faydalı olacaktır. Bu alandaki vandal eylemlerin fark edilmesi güç
olabilir. Örneğin URL’deki ASCII harfleri, benzer görünümlü Kiril
harflerle değiştirilmiş olabilir.
Yönlendirme siteleri
Dış bağlantılarda yönlendirme sitelerini kullanmayınız. Bu sitelerin
çoğu http://meta.wikimedia.org/wiki/Spam_blacklist sayfasında
listelenmiştir. Bu siteler çoğu zaman bağlantı spamcileri tarafından
kötüye kullanılırlar, ki bu da böyle bir bağlantıyı içeren sayfayı
kaydedememek anlamına gelir. URL yönlendirme siteleri, suistimal
edildiklerinde karalisteye alındıklarından, bunları kullanmakla, ileride
editörler için sorun yaratabilirsiniz.
Kalıcı URL siteleri, daha farklı bir konumdadırlar, çünkü kalıcı URL
sürümleri, direkt URL’den daha resmi bir URL olarak değerlendirilebilir.
Bu durumda Kalıcı URL (PURL, Permanent URL) kullanılabilir.
Bağlantılama nasıl yapılır?
Dış bağlantı bölümü
Dış bağlantılar için iki temel şekil vardır. En yaygın olanı maddenin
sonuna dış bağlantıların bir listesini eklemektir. Bunun için standart
şekil, “Dış Bağlantılar” şeklinde adlandırılmış ve altında bağlantıların
listesi bulunan ikinci derece bir başlık kullanmaktır.
Eğer bir madde, çok sayıda dış bağlantıya sahipse, bunları
sınıflandırmak için alt başlıklar kullanılabilir. Bu da daha alt seviye
başlıklar kullanılarak yapılabilir, genellikle de içerik tablosunda
görüntülenebilecek olan 5. derece başlıklar bunun için uygundur:
<nowiki>
===== Bağlantıların Alt-başlığı =====
* [http://example.com/link_1 Bağlantı 1]
* [http://example.com/link_2 Bağlantı 2]
</nowiki>
... ya da “noktalı virgül” sözdizimi ile:
<nowiki>
; Bağlantıların Alt-başlığı
* [http://example.com/link_1 Bağlantı 1]
* [http://example.com/link_2 Bağlantı 2]
</nowiki>
İki iki yöntem de:
Bağlantıların Alt-başlığı
Dış bağlantı verirken, okuyucuya bu sitenin içeriği hakkında iyi bir
açıklama sunmanız ve bu sitenin maddeyle ilişkisini belirtmeniz iyi
olacaktır.
“Dış bağlantılar” ve “Dış bağlantı”
Bazı editörler eğer sadece bir bağlantı kullanmışlarsa “Dış bağlantı”
başlığını kullanmaktadırlar, ancak diğerleri her durumda “Dış
bağlantı<b>lar</b>” başlığını tercih etmektedir. Hangi tarzın
kullanılacağı hakkında genel bir kural yoktur. Çoğul başlık kullanan
editörler, bunu aşağıdaki sebeplerden dolayı tercih ediyor olabilirler:
- Deneyimler, ileride editörlerin, başlığı değiştirmeksizin yeni
bağlantılar eklediğini göstermiştir.
- Bazı kullanıcılar “Dış bağlantı” başlığını görerek ikinci bir
bağlantı eklemekten kaçınabilirler, çünkü başlık sadece bir bağlantı
olması gerektiğini ifade ediyormuş gibi algılanabilir.
- “Dış bağlantılar” başlığını kullanmak, Vikipedi’nin genel tarzına
daha yakındır.
- Başlığı değiştirmek “Dış bağlantılar” bölümüne yapılan diğer
bağlantıları bozar.
- Bu bölümün amacı tek bir dış bağlantıdan ziyade, “dış bağlantılar”
içermektir. Bu yüzden bölümde kaç tane bağlantı olduğunun önemi
yoktur.
Karşı görüşler ise aşağıdaki yönlerde olmuştur:
- Vikipedi topluluğunun düzenlemeleri genellikle bu tarz hataların
düzeltilmesine yöneliktir.
- “Dış bağlantı” başlığından ötürü yeni eklemeler yapmayan
kullanıcıların sayısı bilinmemektedir.
- “Dış bağlantılar” başlığında tek bir bağlantı vermek, gramatik
yanlışlık doğurur.
Alıntılar
Dış bağlantıları belirtmek için kullanılan ikinci temel format
alıntılamalarla ilgilidir. Bu maddenin içerisinde, alıntılanan cümle ya
da paragrafın sonunda yapılabilir. Bu bağlantılar otomatik verilmiş
numaralardan başka özel bir açıklamaya sahip değildirler. Örneğin:
'''çakmak''' Fraklin eyaletinin diğer adlarından biridir. [https://www.isimlicakmak.com/]
şu şekilde görülecektir:
Frankton Fraklin eyaletinin diğer adlarından biridir.
1
Bununla birlikte, bazı bağlantılar uyarı olmaksızın kesildiği için,
alıntıların tam kullanılması önerilir.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılarla ilgili uygun sözdizimi ve Vikipedi politikası hakkında
daha fazla bilgi almak için bakınız:
Düzenleme koordinasyonu
Orijinal kaynak: vikipedi:dış bağlantılar. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Kategoriler